Helpt mediteren bij slaapproblemen vanuit jouw optiek? Dat was de eerste vraag die Onne mij stelde. De tweede vraag nadat ik een en ander had verteld aan hem. Zou jij een stuk voor ouders hierover willen schrijven vanuit je expertise als orthopedagoog? “Ja, natuurlijk kan ik dat doen”, antwoord ik. En meteen gingen de radertjes draaien.
In mijn werk als coach en zeker ook als docent pedagogiek heb ik veel te maken met slaap en in slaap problemen. Denk nu niet dat ik te maken heb met snurkende kinderen in de klas omdat mijn lessen slaapverwekkend zijn. Nee, ik heb nog geen opmerkingen gekregen over de inhoud van mijn lessen. Het probleem is juist het NIET slapen of in slaap komen.
Als volwassenen zou je het niet in slaap komen kunnen associëren met kopzorgen, piekeren en/of hormonale pieken en dalen. Maar het werkt anders bij kinderen.
Volgens Martine Delfos, een van de meest toonaangevende pedagogen van ons land, hebben slaap en in slaap problemen bij kinderen vooral te maken met angst. Kinderen zijn cognitief nog niet voldoende ontwikkeld om het gevoel uit hun lijf te uiten in woorden. Daardoor missen ze de mogelijkheid om dingen, zoals volwassenen dat wel kunnen, op een rijtje te zetten. De angst regeert.
Inslapen of doorslapen?
Er is een verschil in slaapfases. Inslapen betekent in deze context het “ in slaap vallen” dus de periode die het neemt van in bed liggen tot het daadwerkelijk slapen. Dit duurt gemiddeld zo’n 7 minuten.
Sommige kinderen kunnen zich moeilijker ontspannen waardoor de adem hoog blijft zitten en de spierspanning hoog blijft. Dan duurt het aanzienlijk langer om in slaap te vallen. Dit kan pas als de hartslag daalt, de adem langer wordt en de spierspanning zakt.
Dan het doorslapen.
Het doorslapen is het in een ruk slapen van de avond tot de ochtend waarbij er verschillende fasen in het dromen gepasseerd worden. in sommige fasen van het dromen is het lijf heel stil, gebruikt het weinig energie en is de ademhaling langzaam en diep. In andere fasen is het brein heel actief en zie je dat de hartslag iets hoger wordt en de ademhaling licht versnelt. In deze fase dromen we actief.
We verwerken de prikkels van die dag en soms ook gedachten en prikkels die we zelf moeilijk kunnen verwerken. Dit is bij kinderen net zo. Dit uit zich soms in het hebben van een nare droom of een nachtmerrie. Vaak worden kinderen daar wakker van en hebben dan angst.
Wat is die angst die zorgt voor het niet slapen?
Kinderen die vaak ’s nachts wakker worden, nachtmerries ervaren of slaapwandelen, hebben een grotere kans op een onderliggende angst dan kinderen die goed slapen. Vaak zijn dit de kinderen die graag dingen volgens de regels willen doen. En die gemiddeld banger zijn om te falen en tekort te schieten in vergelijking met andere kinderen.
Overdag uit deze angst zich heel anders dan ‘s nachts. Het uit zich in de behoefte naar controle. Kenmerkend is dat deze kinderen verantwoordelijkheid nemen, gehoorzaam zijn en als er iets in hun hoofd zit dan willen ze dat ook op die manier uitvoeren. Deze kinderen hebben vaak ook nog iets anders dat ze overdag laten zien. Als een extra vorm van controle zoals duimzuigen, handen wassen, kleine tics (eerst dit en dan pas dat), soms ook anderen aanspreken op overtreding regels.
Moeite met in slaap komen?
Moeite met in slaap komen is vaak al vanaf de geboorte te zien en te merken. Vaak zijn het de energieke kinderen die niet kunnen inslapen of later op de avond pas de behoefte krijgen aan slaap.
Energieke kinderen die kenmerken vertonen van hoge alertheid, ADHD of ADD, slapen gemiddeld een uur tot anderhalf uur later in dan kinderen die dat niet hebben. Dat is normaal en heeft te maken met de aanmaak van onze natuurlijke slaaphormoon “melatonine”. Melatonine wordt in de avond aangemaakt waardoor je ook in slaap valt. Kinderen die melatonine later aanmaken hebben vaak kortere nachten omdat ze wel wakker worden rond de normale tijd (ook vanwege de dagelijkse structuur van het gezin). Het opstarten en echt wakker worden duurt vaak ietsje langer. In de basis is hier niets mee aan de hand en is er ook geen reden voor zorg. Het is natuurlijk wel jammer dat alle scholen zo vroeg beginnen. Voor deze kinderen zou het goed zijn als hun school pas om half tien zou beginnen. Voor de populatie tieners (en hun docenten) zou dit helemaal een goed idee kunnen zijn.
Onrustiger slapen is een natuurlijke ontwikkeling
Maar het hoeft natuurlijk allemaal niet zo ernstig te zijn meteen. De meeste kinderen ervaren wel meerdere keren in hun leven een periode van veranderde of verstoorde slaap. Het is heel natuurlijk om in een periode van groei en ontwikkeling onrustiger te slapen. Vooral kinderen die in het magisch denken verkeren, tussen de 3 en 7 jaar, ondervinden soms onrust omdat ze de prikkels van de dag verwerken in hun slaap. Het magisch denken houdt in dat een kind nog in sprookjes kan geloven en nog menselijke eigenschappen geeft aan levenloze dingen zoals een pop, een auto of ander speelgoed. Maar ook aan een jas op de kapstok of dat witte spookgordijn. Of dingen uit een film kunnen onder je bed liggen. Alles kan nog, alles is nog mogelijk. Dit maakt de wereld soms onvoorspelbaar en niet samenhangend.
In de fase die daarna komt beschrijft cognitief ontwikkelingspsycholoog Jean Piaget dat het kind het vermogen tot het als-dan denken de zogenaamde “pre-operationele ontwikkeling” doormaakt. Dit geeft het kind een heel nieuw wereld kader. Ook bij de overgangen in leer en ontwikkelingsfase zie je soms een toename in slaapproblematiek. Deze periodes kunnen ook als angstig worden ervaren door kinderen. Overdag wat meer boos en ontevreden of juist teruggetrokken en stil, in de nacht onrustig en soms angstig met dromen en nachtmerries. Ook komt er dan soms het piekeren bij kijken. Dit zie je vooral bij kinderen die zich zorgen maken om anderen. Ze vragen zich dan af of het wel goed zal komen met……
Wat kun je doen als ouder?
Heeft je kind last van slaap of inslaap problemen? Controleer eerst of alles in orde is. Hoe staat het met de lichaamstemperatuur van je kind? Is het beddengoed droog? Knuffel kwijt?
Kun je niets vinden check dan of je kind nog trek heeft of een glaasje water wil. Vooral kleine kinderen kunnen daar goed van wakker liggen. Maar als alles goed is en er blijft onrust dan kun je er vanuit gaan dat er te weinig veiligheid is op dat moment.
Te weinig veiligheid
Te weinig veiligheid ervaren kan door van alles komen. Belangrijk is jouw reactie als ouder. Biedt geruststelling, nabijheid en als je het hebt een slapengaan ritueel. Als je het nog niet hebt raad ik een slapengaan ritueel van harte aan! Een van de meest werkzame rituelen is zingen en/of verhalen vertellen. En meditaties voor kinderen doet daar nog een schepje bovenop.
Waarom meditaties-voor-kinderen zo goed werkt
De meditaties op het platform zijn namelijk niet zomaar verhalen maar verhalen waardoor kinderen leren zichzelf te herpakken. De stilte in zichzelf te vinden. Ze leren hun adem te reguleren zodat de emoties stuurbaar worden. En niet onbelangrijk, ze leren de vaardigheid van bewust ontspannen.
Eenmalig een meditatie verhaal volgen is prima. Nog beter is herhaaldelijk de meditaties beluisteren en mediteren te cultiveren tot vaardigheid voor het leven. Het is de vaardigheid om je niet gek te laten maken, maar in het hier en nu te blijven. Ook als het moeilijk of spannend wordt. Als de uitdagingen voor je kind te groot wordt, kan hij of zij altijd een meditatie beluisteren.
Bekwaam zijn in mediteren is heel waardevol in deze tijd waarin er veel van een kind gevraagd wordt, in het tempo van de buitenwereld. Denk aan de snelle digitale wereld maar ook aan schooltijden en aan de snelheid van films, muziek en ga zo maar door. We maken snelle golven aan in onze hersenen zodat we alert zijn en goed kunnen nadenken. Door een goed en passend bedritueel worden die vertraagd en maak je ontspanning golven aan. Bij mediteren is dat net zo. Bewezen effectief voor ontspanning, mentale veerkracht en geluksgevoel.
Plan bij slecht slapen of slecht in slaap vallen
Check wat er aan de hand is. Neem het altijd serieus en maak geen grapjes of opmerkingen over wat er gebeurd. Geef je kind veiligheid doordat je zegt wat je doet en doet wat je zegt, het probleem erkent en woorden geeft aan de emotie van je kind bijvoorbeeld: “ jeetje, ik hoorde je gillen vanuit je bed. Had je een droom?” , “Was je geschrokken ervan?” “ Ik zie tranen” of “ Ik hoorde je opstaan”…
Om slaapproblemen op lange termijn te verminderen is een bedritueel een heel goed idee en dan speciaal voor kinderen (met hun ouders). De ouders krijgen zelf ook tools in handen om te mediteren en kun kind hierbij helpen.
En je weet het, goed voorbeeld doet goed volgen. Samen mediteren is net zo goed een gewoonte als je jas ophangen of je tanden poetsen. Jong geleerd… oud gedaan.
Myrinne van Mierlo – Coach, docent pedagogiek en orthopedagoog in opleiding –
destap.nu
